Share
W 2017 r. Urząd zakończył 197 dochodzeń, wszczął 215 kolejnych oraz wydał 309 rekomendacji. W efekcie pracy Urzędu do budżetu UE wróciły ponad 3 miliardy EUR. Równocześnie OLAF negocjuje przyjęcie nowych aktów prawnych na poziomie unijnym, które mają uczynić walkę z oszustwami i korupcją w UE jeszcze skuteczniejszą.
Kierunki działalności Urzędu
W 2017 roku Urząd skupiał się na nadużyciach, których negatywny wpływ na budżet UE jest największy. Od lat pod lupą Urzędu niezmiennie pozostają:
- defraudowanie środków z funduszy unijnych, np. w procedurach przetargowych
- defraudowanie środków przeznaczonych na badania i rozwój
- oszustwa celne i unikanie VAT-u
- nielegalny przemyt papierosów
Manipulowanie przetargami wciąż w modzie
Kluczową sferą dla śledztw Urzędu były i nadal pozostają fundusze strukturalne. Za przykład schematu wykorzystywanego do defraudacji unijnych środków mogą posłużyć śledztwa prowadzone m.in. w Rumunii, Włoszech, Czechach i na Węgrzech. W analizowanych przypadkach beneficjent programu UE najczęściej potajemnie porozumiewał się z podmiotem, który wygrywał przetarg. Następnie oba podmioty fałszowały dokumentację projektu (zarówno techniczną, jak i finansową), na podstawie której UE miała dokonać refundacji środków w ramach realizowanego projektu. W tego typu przypadkach OLAF rekomendował wszczęcie postępowania karnego wobec grupy przestępczej wyłudzającej środki z budżetu UE, a następnie zalecał wdrożenie odpowiednich środków naprawczych, by zapobiec podobnym zdarzeniom w przyszłości. Popularność tego typu nielegalnych działań wskazuje, że OLAF będzie nadal intensywnie przyglądał się działaniom administracji publicznej związanej z wykorzystaniem funduszy strukturalnych.
Oszustwa celne i unikanie VAT-u pod lupą
OLAF współpracuje również ściśle z krajowymi urzędami celnymi. Coraz częstszym procederem okazuje się deklarowanie towaru w innym miejscu niż to, w którym faktycznie wkracza on na obszar UE. Przyczyną takiego działania jest próba uniknięcia szczegółowych kontroli i zadeklarowanie niższej wartości celnej importowanego towaru. W celu zrozumienia sposobu działania przestępców OLAF przeanalizował deklaracje celne dla wszystkich przypadków importu tkanin i butów z Chin w latach 2013-2016. Na tej podstawie oszacował średnią wartość celną importowanych towarów, zaś deklaracje poniżej tej wartości zostały poddane szczegółowej kontroli. Przeprowadzona kontrola fałszywych deklaracji celnych wykazała, że tylko w Wielkiej Brytanii, która okazała się przodować w statystykach, budżet unijny stracił niemal 1.9 miliarda EUR.
Opisany powyżej proceder ściśle wiąże się z unikaniem VAT-u poprzez fałszywe oznaczanie towarów w celu skorzystania z preferencyjnej stawki podatkowej oraz poprzez tzw. „karuzele podatkowe”. Urząd wyliczył, że w latach 2013-2016 wyłudzono niemal 3.2 miliarda EUR.
Nowe, niepokojące trendy przemytu
Coraz częstszym zjawiskiem okazuje się także przemyt nielegalnych pestycydów, co jest o tyle niepokojące, że tego rodzaju przemyt wyrządza szkodę nie tylko dla budżetu UE, ale także dla środowiska naturalnego. W ostatnim roku organy państw członkowskich łącznie wykryły ponad 122 ton nielegalnych substancji, co stanowi aż 10% rynku pestycydów.
Istotnym wyzwaniem dla Urzędu jest import substancji do produkcji narkotyków. W tym zakresie zasadniczym problemem jest to, że te substancje są wykorzystywane również w legalnych celach np. przy tworzeniu produktów medycznych, kosmetyków czy detergentów. Z tego względu OLAF prowadzi monitoring legalnie sprowadzanych substancji, aby upewnić się i weryfikować, że nie jest z nich czyniony nielegalny użytek.
E-commerce – niebezpieczeństwo nadużyć w przyszłości
OLAF zwraca uwagę, że również rynek E-commerce, jako obszar szybkiego wzrostu i wciąż jedynie częściowo uregulowany, może stanowić pole do nadużyć celnych i podatkowych. Już dziś wysyłka powiązana z e-commerce stanowi aż 43% wszystkich wysyłek realizowanych na terenie UE. W tym zakresie Urząd, jako najpoważniejsze zagrożenia identyfikuje zaniżanie wartości towaru oraz fałszywe oznakowania.
Wnioski
OLAF od lat podejmuje działania na rzecz uszczelnienia unijnego systemu finansowego i niwelowania nadużyć. Skalę nadużyć potwierdza liczba wszczętych postępowań oraz wysokość strat, jakich co roku doznaje budżet UE i poszczególnych państw członkowskich. O ile mechanizmy działania grup przestępczych zmieniają się i wymagają stałej czujności, o tyle obszary działania tych grup pozostają takie same.
Także Polska wdraża odpowiednie rozwiązania legislacyjne i planuje zmiany w obowiązujących przepisach prawa, by przeciwdziałać opisanym zjawiskom. Już w lipcu 2018 r. wejdzie w życie tzw. ustawa antypraniowa, która ma wpłynąć na poprawę bezpieczeństwa obrotu i zwiększyć wykrywalność przestępstw związanych z praniem brudnych pieniędzy. Dodatkowo trwają prace nad projektem ustawy o jawności życia publicznego i nowelizacją ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych, które mają przyczynić się do ograniczenia zjawiska korupcji. Wszystkie te działania legislacyjne są elementami szerszego europejskiego trendu, któremu ton nadaje OLAF, mającego na celu przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom, w tym nadużyciom finansowym, oszustwom i korupcji.
