Share
Zgodnie ze statystykami Komendy Głównej Policji, w Polsce corocznie popełnianych jest ponad 150 tys. przestępstw gospodarczych. Straty budżetu państwa oraz przedsiębiorców szacowane są na ponad 4,5 mld złotych rocznie. Ostatnie latach pokazują, że mimo spadku ogólnej liczby przestępstw, w tym przestępstw pospolitych, skala przestępstw gospodarczych wciąż rośnie. Jest to trend ogólnoeuropejski.
Interesujące dane na temat takich przestępstw przynosi coroczny raport Stowarzyszenia Biegłych ds. Przestępstw i Nadużyć Gospodarczych (ACFE Report to the Nations 2018), który został przygotowany na podstawie analizy niemal 2,7 tys. przypadków oszustw i nadużyć popełnionych w 125 krajach na całym świecie. Stanowi on ważną lekturę dla wszystkich menedżerów oraz osób odpowiedzialnych za przeciwdziałanie nadużyciom w przedsiębiorstwach.
Gdzie szukać ryzyka?
- Nie powinno budzić zdziwienia, że najczęściej występującym nadużyciem jest sprzeniewierzenie środków, czyli wyprowadzanie poza firmę środków pieniężnych bądź materiałów przedsiębiorstwa. To aż 57% przypadków wszystkich wykrytych nadużyć. Na drugim miejscu w rankingu znajduje się sprzeniewierzenie środków połączone z korupcją – to około 25% przypadków. Jednocześnie największe szkody przynoszą przedsiębiorcom oszustwa, których elementem jest fałszerstwo sprawozdań finansowych – powodują one średnio ponad czterokrotnie większe szkody niż wszystkie pozostałe rodzaje oszustw i nadużyć.
- Co ciekawe, wbrew powszechnemu mniemaniu, to nie sektor administracji publicznej jest najbardziej narażony na korupcję. W zeszłorocznym raporcie prym wiodą branża energetyczna i produkcyjna. To właśnie przedsiębiorcy z tych sektorów powinni szczególnie zastanowić się nad wdrożeniem polityk antykorupcyjnych i podejmować starania o międzynarodową certyfikację ISO 37001.
Czy duzi ponoszą większe straty niż mali?
ACFE Report to the Nations 2018 potwierdza to, co dostrzegamy w wielu realizowanych projektach, a więc fakt, że organizacje zatrudniające mniej niż 100 pracowników ponoszą średnio ponad dwukrotnie wyższe straty wynikające z oszustw i nadużyć niż ich więksi konkurenci.
Przyczyną takiego stanu rzeczy jest poziom organizacji wewnętrznej przedsiębiorstw. Raport jasno pokazuje, że najczęstszym powodem nadużyć jest brak kontroli wewnętrznej oraz nieskuteczne procedury. Te problemy zaś w mniejszym stopniu dotykają duże organizacje o rozbudowanej strukturze i ścisłym nadzorze. W konsekwencji, szczególnie mali i średni przedsiębiorcy powinni już dziś zastanowić się nad wdrożeniem systemu compliance w swoich organizacjach, ponieważ tylko takie działania zmniejszają ryzyko związane z nadużyciami wewnętrznymi i straty finansowe.
W jaki sposób oszustwa i nadużycia gospodarcze wychodzą na jaw?
Jak pokazują statystyki ponad 40% nadużyć i oszustw ujawnianych jest poprzez różne kanały informowania o nieprawidłowościach. Jest to prawie trzykrotnie lepszy wynik niż, zajmujący kolejne miejsce na liście audyt wewnętrzny. Dane te wyraźnie pokazują jak ważną rolę w organizacji pełni system whistleblowingowy.
Z raportu wynika też, że więcej niż połowa nadużyć zgłaszana jest przez pracowników przedsiębiorstw. Oznacza to, że co drugie zgłoszenie pochodzi od osoby z wewnątrz organizacji. Jednocześnie prawie 14% z nich pozostaje anonimowa. Zapewnienie bezpieczeństwa i anonimowości takim osobom jest kluczowe z punktu widzenia konstruowaniu systemu whistleblowingowego w przedsiębiorstwie.
Kim jest statystyczny sprawca nadużyć?
Dane z raportu pozwalają również na naszkicowanie portretu statystycznego sprawcy nadużyć gospodarczych. Taka osoba to najczęściej:
- mężczyzna, pomiędzy 36 a 45 rokiem życia,
- posiadający wyższe wykształcenie,
- na samodzielnym stanowisku średniego szczebla,
- zatrudniony w organizacji krócej niż 5 lat,
- wcześniej niekarany,
- pracujący w dziale operacyjnym, zakupów bądź finansowym.
Najczęściej popełnienie przestępstwa przez takie osoby wynika z problemów rodzinnych lub tymczasowych trudności finansowych. Niebagatelną rolę okazuje się odgrywać także życie ponad standard.
Jak minimalizować ryzyka?
Dane raportu ACFE potwierdzają konieczność wdrożenia w każdym przedsiębiorstwie – niezależnie od jego wielkości – systemu compliance. System taki musi być dostosowany do konkretnego podmiotu i uwzględniać charakter jego działalności, branżę w której funkcjonuje i potencjalne ryzyka, na które może być narażony. Budowa takiego systemu może nie tylko ograniczyć ryzyko nadużyć, ale także poprawić efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa i usprawnić procesy wewnętrzne.
Marek Paluch
Radca Prawny, Senior Associate
marek.paluch@dzp.pl
