Share
Rosyjska agresja na Ukrainę spotkała się z odpowiedzią w postaci rozbudowanego i sukcesywnie poszerzanego katalogu sankcji. 18 grudnia 2023 r. Rada Unii Europejskiej przyjęła 12 pakiet gospodarczych i indywidualnych wymierzonych w Rosję, w związku jej napaścią na Ukrainę. Obecna sytuacja wymusza na przedsiębiorcach zaadresowanie tematu środków ograniczających w ramach codziennych relacji z kontrahentami, nie tylko tymi prowadzącymi działalność na terenie Rosji oraz Białorusi.
JAKI JEST ZAKRES WPROWADZANYCH ZMIAN?
Celem kolejnego pakietu sankcji jest wprowadzenie środków osłabiających zdolność prowadzenia wojny przez Rosję. Środki te zostały wymierzone w wysokowartościowe sektory rosyjskiej gospodarki i przewidują mechanizmy utrudniające obchodzenie sankcji.
12 Pakiet sankcyjny dotyczy m.in.:
- Uderzenia w rosyjski rynek diamentów. Od 1 stycznia 2024 r. wprowadza embargo na import diamentów (dotyczy to zarówno diamentów syntetycznych, naturalnych, jak i biżuterii). Od 1 marca 2024 r. zakaz importu zostanie poszerzony o przewóz diamentów obrabianych w państwach trzecich oraz biżuterię zawierającą rosyjskie diamenty;
- Kryptowalut. Podmioty obracające kryptowalutami nie mogą być kontrolowane, ani zarządzane przez Rosjan;
- Utrzymania dotychczasowego pułapu cenowego na ropę oraz przedłużenia o 1 rok odstępstw od zakazu przywozu z Rosji ropy naftowej lub produktów ropopochodnych;
- Dołączenia Szwajcarii i Norwegii do państw stosujących istniejące już środki ograniczające w zakresie importu żelaza i stali z Rosji;
- Objęcia sankcjami indywidualnymi kolejnych 140 osób fizycznych i podmiotów.
Co istotne, przyjęcie pakietu zbiegło się w czasie z pracami nad polskim projektem ustawy o kryptowalutach, który wskazuje Komisję Nadzoru Finansowego jako organ właściwy do nadzorowania rynku kryptowalut, wyposażając ją jednocześnie w daleko idące sankcje. Oznacza to, że w niedalekiej przyszłości polskie spółki działające na tym rynku, bądź posiadające tego rodzaju aktywa, będą ściśle monitorowane przez krajowego regulatora, co istotnie zwiększa ryzyko regulacyjne i wymaga podjęcia szeregu działań dostosowawczych.
CO GROZI ZA NARUSZENIE PRZEPISÓW SANKCYJNYCH?
Unijny ustawodawca zobowiązał kraje członkowskie do stworzenia przepisów, które będą regulowały, m.in. kwestie kar. Obecnie w Polsce materię tę reguluje ustawa o szczególnych rozwiązaniach w zakresie przeciwdziałania wspieraniu agresji na Ukrainę oraz służących ochronie bezpieczeństwa narodowego z dnia 13 kwietnia 2022 r. (dalej: „Ustawa sankcyjna”). Przewiduje ona dwa reżimy odpowiedzialności prawnej:
- administracyjny w postaci kary finansowej do 20 000 000 zł m.in. w przypadku naruszenia sankcji indywidualnych oraz
- prawnokarny: kara od 3 lat pozbawienia wolności w przypadku naruszenia części sankcji przedmiotowych, co może dotyczyć np. sprowadzania towarów z Rosji lub Białorusi. Podkreślić należy, że karane jest także zaangażowanie w działania, których celem lub skutkiem jest ominięcie zakazów, co sprawia, że zagrożony jest nie tylko bezpośredni sprawdza naruszenia, ale także potencjalny kontrahent, które świadczy np. usługi logistyczne.
Warto wskazać, że polski ustawodawca będzie wkrótce zmuszony do nowelizacji ustawy sankcyjnej, jako że Unia Europejska finalizuje prace nad dyrektywą w sprawie kryminalizacji łamania sankcji unijnych, która ujednolici karanie sankcji w całej Unii Europejskiej. W świetle dyrektywy kary będą grozić zarówno osobom fizycznym (minimalna górna granica zagrożenia to 5 lat pozbawienia wolności), jak i osobom prawnym (UE pozostawia wybór między karami administracyjnymi, a quasi–karnymi) w formie sankcji finansowej sięgającej do 5% rocznego obrotu przedsiębiorstwa.
W przypadku naruszenia przepisów sankcyjnych istnieje także ryzyko zamrożenia transakcji, co prowadzić może do nieotrzymania płatności za dostarczone towary lub usługi, a także ogromne ryzyko reputacyjne, mając na względzie obecny poziom społecznego zainteresowania tematem sankcyjnym.
Nawiązanie lub kontynuowanie współpracy z kontrahentem objętym sankcjami, zwiększa również ryzyko regulacyjne, powodując zwiększenie ekspozycji na przeprowadzenie kontroli przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej lub Krajową Administrację Skarbową.
SANKCJE – JAK ZACHOWAĆ ZGODNOŚĆ?
Wprowadzenie nowego pakietu sankcji oznacza także obowiązek spełnienia nowych wymogów prawnych. Aby zabezpieczyć podmiot przed ryzykiem naruszenia przepisów należy m.in.:
- zweryfikować, którym reżimom sankcyjnym podlega dana organizacja;
- przeprowadzić ocenę ryzyka sankcyjnego;
- przeprowadzić proces weryfikacji kontrahentów;
- zadbać o aktualizację lub stworzenie wewnętrznych procedur z zakresu sankcji;
- przypisać konkretnym pracownikom odpowiedzialność za realizację procesów, przeszkolić ich oraz zaimplementować zasady dokumentacji oraz archiwizacji przeprowadzanych weryfikacji kontrahentów;
- wprowadzić do umów odpowiednie oświadczenia lub klauzule sankcyjne.
Kluczowe jest także prowadzenie monitoringu legislacyjnego, śledzenie zmian na listach sankcyjnych oraz budowanie świadomości wewnątrz organizacji.
Wiktoria Kuczkowska
Prawnik, Associate
wiktoria.kuczkowska@dzp.pl
Aneta Szmidt
Manager ds. AML
Aneta.Szmidt@dzp.pl
Marta Wróbel
Specjalista ds. AML
Marta.Wrobel@dzp.pl
Gniewomir Wycichowski-Kuchta
Prawnik, Associate
gniewomir.wycichowski-kuchta@dzp.pl
